ZO KRIJGT U MEER CONTROLE OVER UW BREIN

Baas in eigen hersenpan

Veel psychologen en hersenweten schappers zijn ervan overtuigd dat wij de slaaf zijn van ons (onbewuste) brein. Neuropsycholoog André Aleman geeft tegengas in zijn boek Je brein de baas. 'We kunnen nog Wat onbewuzere processen leren controleren.'

Door Stefanie Van den Broeck, illustraties Bart Schoofs

Als ik een stuk chocola uit de kast haal, is dat niet mijn beslissing. Een onbewuste impuls vanuit mijn hersenen is verantwoordelijk. Vrije wil is dus een illusie. Dat is, summier samengevat, de overtuiging die almaar meer psychologen en hersenwetenschappers deENTe decennia zijn gaan aan het aanhalen. Een van de bekendsten onder hen is de Nederlander Dick Swaab: de titel van zijn bestseller Wij zijn ons brein zegt voldoende. De Nederlandse hoogleraar cognitieve neuropsychiatrie André Aleman (Universiteit Groningen) gooit met zijn boek Je brein de baas een stevige knuppel in het hoenderhok. Waarschijnlijk klopt het datowat 90 procent van ons bmet onbewust werkt, schrijft hij. Maar met de bewuste 10 procent kunnen we de rest wel aansturen.

'Ik zal zeker niet ontkennen dat veel van onze handelingen en emoties onbewust gebeuren', vertelt Aleman aan de telefoon. 'Dat stuk chocola uit de kast halen, wordt gemaand gestuurd door onbewuste impulsen. Maar heel veel verabsoluteren die dacht, zoiets als onbewust gebeurt. Meer almaar: meer uitgevoerd naar het bestand tegen. Een van de belangrijkste grondslagen voor de Wij zijn ons brein-overtuiging is het Libet-experiment. De Amerikaanse neurowetenschapper Benjamin Libet vroeg to testpersonen to assessment to the force to the following the following to the following to the following time to the milliseconde. Ondertussen waren hun hersengolven gemeten. Daarop zag hij dat de hersengolven al die diebeweerde optraden verlieten. Eureka: on onbewuste brein gewonnen alles! 'Veel experimenten waren zo onder de indruk van de experimenten dat ze te hard conclusies hebben getrokken', vindt Aleman.

neurofeedback

Zo is er een bekend onderzoek waarbij proefpersonen in een shootergame de opdracht kregen om alleen op gewapende personen te schieten. Zij bleken vaker op ongewapende zwarte personen te schieten dan op ongewapende blanken. Een bewijs van onbewust racisme, zo luidde het toen. Alweer: niet onze schuld maar die van ons brein. Recenter onderzoek toont aan dat die racistische neiging afneemt wanneer de proefpersonen een heel bewust besluit nemen (en dat ook expliciet uitspreken en intikken): ‘Als ik een persoon zie, zal ik zijn ras negeren!’ Een stevig bewijs dat we ons onbewuste brein wel degelijk kunnen sturen, schrijft Aleman. En hij geeft ook heel wat oefeningen die u thuis kunt uitproberen. ‘Mindfulness is een beproefde techniek’, aldus Aleman. ‘Het is een zeer bewuste manier om automatische gewoontes te doorbreken. Stoppen met snoepen of roken, bijvoorbeeld, maar ook depressieve gedachten temperen.’

‘Door je emoties en impulsen te beheersen, word je milder, en op termijn ook gelukkiger.’

Aleman besteedt ook een heel hoofdstuk aan ‘cognitieve controle’: je emoties en impulsen beheersen en veranderen. Dat kun je bijvoorbeeld doen met herinterpretatie. ‘Als iemand je onheus behandelt, is je eerste impuls om boos te worden. Maar door de situatie bewust anders te interpreteren – die andere persoon heeft misschien slecht geslapen – word je milder, en op termijn ook gelukkiger. Ook onderdrukking is een vorm van controle: in heel wat gevallen is het niet zo handig om je emoties te tonen. Je kunt leren om je grote enthousiasme bij een loononderhandeling in te tomen, of je boosheid te onderdrukken wanneer je baas je nog maar eens beledigt tijdens een vergadering.’ Maar een van de meest tot de verbeelding sprekende technieken is neurofeedback. ‘Daarbij kun je op een scherm je eigen hersengolven zien, meestal vereenvoudigd tot één lijn, vorm of kleur. De bedoeling is dat je zelf strategieën bedenkt om die golven aan te passen. Door heel bewust rekensommen te maken, kun je bijvoorbeeld je werkgeheugen trainen. Maar ook mensen met depressieve klachten kunnen met neurofeedback bepaalde hersengebieden trainen, om zichzelf te helpen. Er is nog te weinig onderzoek om te bewijzen dat dat echt helpt als therapie, maar het is wél bewezen dat je op die manier je onbewuste hersenactiviteit kunt beïnvloeden.’

‘Dus nee, we zijn níét de slaaf van ons brein.’

André Aleman, Je brein de baas, Atlas Contact, 240 blz., 19,99 euro.